تیپ شناسی شخصیت های داستانی جلال آل احمد

جلال آل احمد از نمایندگان برجسته ی ادبیات دوران تجّدد است ومی توان ادّعا کرد درعرصه ی داستان نویسی ایران جایگاه ممتازی دارد. کارنامه ی ادبی اودر میان نویسندگان معاصر ایران یکی از درخشان ترین کارنامه های ادبی به شمار می رود. وی در زمینه های گوناگون، آثار ارزشمندی را از خود به یادگار گذاشته است. هرچند داستان نویسی، بارزترین جنبه شخصیت ادبی او را شامل می شود؛ اما چنان چه جلال آل احمد داستان نویس هم نبود با توجه به این که در سایر زمینه ها (تحقیق ، ترجمه ، سفرنامه نویسی و...)به جایگاه والای دست یافته، باز هم می توانستیم ادعا کنیم که جلال آل احمد به شهرت می رسید. و باز هم می توان گفت که جلال آل احمد بود. درنیمه ی قرن دوم اخیر ، به ویژه پس ازمرگ او درباره آثار، افکار، آراء و ویژگی های شخصیتی اوبسیار گفته ونوشته اند. و گفتنی ها و نوشتنی ها درباره او همچنان ادامه دارد . شاید انگیزه این نوشته های مکرر؛ زنده و پایدار بودن جلال آل احمد به عنوان یک نویسنده و بیش از هر چیز دیگر در درک جلال آل احمد از روح زمانه نهفته باشد. بی شک درمقایسه با سایر نویسند گان معاصر بیشترین نقدها واظهار نظرها مربوط به جلال آل احمد است. هرچند باتوجه به داستان ها و حجم بالای آثارش ، حرف ها واظهار نظرهای دست اول او زیاد باشد امامسلماً کلام نهایی در مورد او گفته نشده وگواه این مسئله هم طرفداری خوانندگان آثار آل احمد است که با هراثری که منتشر وبه نوعی با نام آل احمد عجین باشد از استقبال خوبی برخوردار می باشد . در پژوهش حاضر سعی شده است که ، نه به تمام آثارآل احمد ، بلکه فقط داستان های آل احمد آن هم از دیدگاه «تیپ شناسی شخصیت» - براساس طبقه بندی اینه گرام -پرداخته شود . هرچند که واقفم چنان که می خواستم توفیق رفیق راهم نشد اما در حد وسع در هر اثرداستانی جلال آل احمد، معمولاً شخصیت های اصلی داستان - شخصیت اول ودوم - از نظر تیپ شناسی مورد بررسی قرار گرفت . هم چنین در این تحقیق این زاویه ی دید نیز وجود دارد که جلال آل احمد داستان نویس به کدام یک از شخصیت های داستانی خود نزدیک است وتا حدی نیز بدواً در مورد جلال آل احمد وآثار وافکار او سطوری درج گردید. هر چند با نوشتن پژوهش هایی این چنین، بدون شک نمی توان کلیه ی شخصیت ادبی آل احمد راپوشش داد که علت آن هم چیزی جز عظمت جایگاه آل احمد در ادبیات معاصر ایران نیست. باهمه ی این توضیحات مذکور و اعتراف به کاستی های این پژوهش معتقدم که اگر این پژوهش برای شناخت شخصیت فکری جلال آل احمد گره ای ناگشوده باشد وحتی درزمینه ی جزئی که این جانب به آن پرداخته ام – تیپ شناسی – بهره ای حاصل نشود، باری نیز بر دوش نخواهم گذاشت، چراکه به قول اندیشمند بزرگ، مولانا؛ دوست دارد یار این آشفتگی کوشش بیهوده به از خفتگی اجزای ساختاری این پژوهش عبارت اند از: پیشگفتار ومقدمه وکلیّاتی درباره شخصیّت داستانی جلال آل احمد وپنج فصل که به اهداف تحقیق ومحدودیت های تحقیق همچنین خلاصه ی فصول پایان نامه، نیز اصطلاحات به کار رفته در متن – در فصل یک – وپیشینه ی پژوهش در فصل دو همچنین به روش تحقیق وپژوهش در جامعه آماری وحجم نمونه در فصل سوم تجزیه وتحلیل داستان ها از نظر تیپ شناسی در فصل چهار ونهایتاً نتیجه گیری وپیشنهادها در فصل پنجم . در پایان با اعتراف به کلیّه ی این پژوهش وباتوجه به اینکه موضوع پژوهش تقریباً موضوعی جدید بود وکارهای مشابهی در این زمینه نشده بود ؛ براین امیدم که این کار گامی کوچک برای برداشتن قدمی بزرگ تر است .